Stalag III B, Arbeitskommando nr 15b, Garbicz 1940 - 1945
Stalag III B, Arbeitskommando-Nr. 15b, Görbitsch 1940 - 1945
***
Podczas wojny obszar znajdujący się pod administracją niemiecką był podzielony na okręgi obrony. Garbicz znajdował się w okręgu III Berlin (Wehrkreis III Berlin). W tym okręgu obrony były cztery obozy jenieckie (Stammlager w skrócie Stalag) oznaczone literami w kolejności powstawania: A - Luckenwalde, B - Fürstenberg, C - Alt Drewitz i D - Berlin Steglitz. Jeńcy wojenni z obozu jenieckiego, uformowani w brygady robocze (Arbeitskommando) byli delegowani do pracy w okolicznych zakładach przemysłowych, w rolnictwie i w leśnictwie. Również zaopatrywaliznajdujące się w danym okręgu obronnym lazarety. Jeńcy wojenni pracujący w Garbiczu pochodzili ze Stalagu III B Fürstenberg. Polska nazwa miejscowości - Przybrzeg. Obecnie jest to dzielnica miasta Eisenhüttenstadt.
Während des Krieges war das Gebiet, das sich unter der deutschen Verwaltung befand, in Währkreise unterteilt. Görbitsch befand sich im Wahrkreis III Berlin. In diesem Währkreis gabt es vier Krigsgefangenenlager, sog. Stammlager, kurz Stalag, gekenzeichnet wie folgt: A - Luckenwalde, B - Fürstenberg, C - Alt Drewitz und D - Berlin Steglitz. Die Kriegsgefangenen bildeten Arbeitskomandos und waren zur Arbeit in der Industriebetrieben, Land- und Forstwirtschaft abkomandiert. Auch die in der Umgebung befindlichen Lazarets waren von denen versorgt. Kriegsgefangene, die in Görbitsch arbeiteten, stammten von dem Stalag III B Fürstenberg (pol. Przybrzeg) - heute ein Ortsteil von Eisenhüttenstadt.
Stalag III B Fürstenberg podczas wojny.
Stalag III B Fürstenberg während des Krieges.
***
Arbeitskommando w Garbiczu
Arbeitskommando in Görbitsch
Podczas wojny w Garbiczu przebywało 24 francuskich jeńców wojennych. Było to "Arbeitskommando-Nr. 15b Görbitsch" wchodzące w skład obozu jenieckiego "Stalag III B Fürstenberg". Osobą zaufaniabył szeregowiec Paterck. Od 1940 do 1942 roku jeńcy mieszkali w obozowym baraku w Garbiczu, a nastąpnie do 1945 roku w zabudowaniach majątków rodziny von Risselmann w Garbiczu (Görbitsch) i w Mierczanach (Hildesheim). Od 1942 roku w obozowym baraku przebywali jeńcy sowieccy. Jeńcy francuscy pracowali przy pracach rolnych w obu majątkach należących do rodziny von Riesselmann, jak również w obu należących do nich folwarkach: Augustynów (Augustenhof) i Szarłatka (Charlottenfeld). Zarządcami majątków było dwóch inspektorów (1944): Bruno Gohr w Garbiczu i Wilkens w Mierczanach. Zimą jeńcy pracowali przy pracach leśnych. Leśniczówka znajdowała się na skraju lasu w okolicach folwarku Szarłatka. Od drogi w kierunku Gądkowa Małego do miejsca w którym była leśniczówka prowadzi stara lipowa aleja. Leśniczym był Erich Däke. W majątku w Garbiczu więźniowie pracowali również w gorzelni, oraz w przypałacowym parku i ogrodzie. Gdy na początku 1945 roku zbliżał się front, w siarczysty mróz, Arbeitskommando 15b zostało ewakuowane przez Sądów (Sandow) i most w Kłopocie (Kloppitz) do obozu macierzystego Stalag III B Fürstenberg. W lutym 1945 roku jeńcy wojenni z tego Arbeitskommando wraz z całym obozem macierzystym Stalag III B, zostali ewakuowani do miejscowości Luckenwalde koło Berlina, gdzie już od września 1939 roku był Stalag III A. W Luckenwalde zostali wyzwoleni przez Armię Czerwoną 22 kwietnia 1945 roku.
Während des Krieges in Görbitsch waren 24 französische Kriegsgefangenen. Es war das Arbeitskommando-Nr. 15b Görbitsch. Der Vertrauensmann war der Soldat Paterck. Zwischen 1940 und 1942 waren die Kriegsgefangenen in einer Lagerbaracke untergebracht, später bis 1945 in den Gebäuden des Guts der Familie von Risselmann in Görbitsch und Hildesheim. Seit 1942 in der Lagerbaracke in Görbitsch befanden sich die sowietischen Kriegsgefangenen. Die französischen Kriegsgefangenen verrichteten landwirtschaftliche Arbeit in beiden Guts der Familie von Risselmann und in zwei zu denen gehörigen Vorwerke: Augustenhof und Charlottenfeld. Gutsverwalter waren zwei Inspektoren (1944): Bruno Gohr in Görbitsch und Wilkens in Hildesheim. Im Winter waren die französischen Kriegsgefangenen bei Forstwirtschaft beschäftigt. Das Forsthaus befand sich am Waldrand in der Gegend des Vorwerk Charlottenfeld. Eine alte Lindenallee verbindet den Ort, wo sich das Forstwirtschaft befand, mit dem Weg in Richtung Klein Gandern. Der Förster war Erich Däke. In Gut Görbitsch arbeiteten die Krigsgefangenen auch in der Brenerei, im Schloßpark und im Schloßgarten. Als Anfang 1945 die Front nahte, trotz seher niedrigen Temperaturen, wurde das Arbeitskommando 15b über Sandow und Kloppitzbrücke nach Fürstenberg und später mit Stalag III B nach Luckenwalde bei Berlin evakuiert, woStalag III A sich schon seit 1939 befand. In Luckenwalde wurden die Kriegsgefangenen am 22 April 1945 von der Roten Armee befreit.
Na zdjęciu grupa ogrodniczawśród okien inspektowych przy pałacu w Garbiczu w maju 1941 roku:po lewo André Guérard i po prawo Gustave Lehernould. Zdjęcie pochodzi ze zbiorów pana Lucien Guérard.
Auf dem Foto die Gärtnergruppe zwischen den Frühbeeten bei dem Schloß in Görbitsch im Mai 1941: links André Guerard und rechts Gustave Lehernould. Das Foto stammt aus der Samlung des Herrn Lucien Guérard.
***
Widokówki z okolicy Garbicza zachowane przez jeńca wojennego André Guérard. Widać na nich Jezioro Wilcze i ulicę Dworcową w Torzymiu. Widokówki pochodzą ze zbiorów pana Lucien Guérard.
Postkarten von Umgebung von Görbitsch aufbewarhrt von Kriegsgefangenen André Guérard. Zu siehen sind Wilkensee und Bahnhofstraße in Sternberg. Die Postkarten stammen aus der Samlung des Herrn Lucien Guérard.
***
Wiosna i lato 1942 roku w Garbiczu.Zdjęcia pochodzą ze zbiorów pana José Starck.
Frühling und Sommer 1942 in Görbitsch.Die Fotos stammen von der Sammlung des Herrn José Starck.
Jeniec Jean Starck pierwszy z prawej.
Gefangener Jean Starck ersten von rechts.
Jeniec Jean Starck drugi z prawej w drugim rzędzie, czerwiec 1942.
Gefangener Jean Starck zweiten von rechts in der zweiten Reihe, Juni 1942.
Jeniec Jean Starck pierwszy z prawej. Zdjęcie nie posiada stempla na odwrocie. To znaczy że zdjęcie nie zostało wysłane do rodziny pocztą. Kontakty z kobietami były w zasadzie zabronione. Kobieta na zdjęciu jest Polką.
Gefangener Jean Starck ersten von rechts. Es gibt kein Stempel au der Rückseite. Das heißt, dass das Foto nicht per Post zur Familie gesendet wurde. Kontakte zu den Frauen waren normaleweise verboten. Die Frau auf dem Foto ist eine Polin.
Jezioro Wielicko, strona zachodnia, kąpielisko, lato 1942. Jeniec Jean Starck sódmy z prawej w drugim rzędzie. Jeniec André Guerard drugi z prawej w pierwszym rzędzie.
Großer See, West-Seite, Badeanstalt, Sommer 1942. Gefangener Jean Starck siebten von rechts in der zweiten Reihe. Gefangener André Guerard zweiten von rechts in der ersten Reihe.
Jeniec Jean Starck pierwszy z lewej w drugim rzędzie.
Gefangener Jean Starck ersten von links in der zweiten Reihe.
Jeniec Jean Starck po lewo. Ubrania, białe koszule, krawaty, banjo, mężczyźni nie wyglądają jak jeńcy wojenni. Tak było wyjątkowo w Garbiczu. "Było jak w raju" - mówił Jean Starck. Prosił swojego syna José Starck, żeby przekazałto żyjącym mieszkańcom wsi.
Gefangener Jean Starck links. Die Kleider, weiße Hemden, Krawatten, Banjo, die Männer scheinen keine Kriegsgefangene zu sein. Das war in Görbitsch eine Besonderheit. "Es war wie im Paradis" - sagte Jean Starck. Er hat seinen Sohn José Starck gebeten, das den lebenden Bewohner des Dorfes zu sagen.
